සංවර සිත

සංවර සිත

හිඟුල මාවෙල
අවොරම ශ්‍රී මහාබෝධි පිරිවෙන්
කෘත්‍යාධිකාරි
විශේෂ කර්මාචාර්ය
හපුවල ගුණරතන හිමි

විවේකශීලිව සමාජයෙන් දුරස්ථව සන්සුන් පරිසරයක හිඳ භාවනා කිරීම චිත්ත සංයමය සඳහා ගත යුතු ඉදිරි ක්‍රියා මාර්ගයක්. බොහෝ සූත්‍ර දේශනාවන්හි චිත්තභාවනාවක් වශයෙන් සමථ භාවනාව ද ප්‍රඥා භාවනාවක් වශයෙන් විදර්ශනා භාවනාව ද විස්තර කොට තිබෙනවා. සමථ හා විදර්ශනා භාවනා මඟින් වඩන ලද සිත හා ප්‍රඥා යන දෙකම මෙම ගාථාවේ සඳහන් ‘සඤ්ඤ මෙස්සන්ති ‘ යන්නෙන් අදහස්කොට තිබෙනවා

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ
සම්මා සම්බුද්ධස්ස
දුරඞගමං ඒක චරං
අසරීරං ගුහාසයං
යෙ චිත්තං සඤ්ඤමෙස්සන්ති
මොක්ඛන්ති මාර බන්ධනා

පින්වත්නි,

ශාන්තිනායක බුදුපියාණන් වහන්සේගේ ධර්මයෙහි පුද්ගලයාගේ මනසට හෙවත් සිතට හිමිකර දී තිබෙන්නේ ඉතා වැදගත් තැනක්. ධම්ම පද පාලිය පටන් ගැනෙන්නේම මනස සියලු කාරණාවන්ට පෙරටුවනවාය. හැම සංසිද්ධියක්ම මනස මුල්කොට සිදුවෙනවාය. මනසින් ඇතිවුණු දේය, යනුවෙන් සඳහන් කිරීමෙන් පරමාර්ථ ධර්මය වශයෙන් සලකනු ලබන අභිධර්මයේ කොටස් හතරෙන් චිත්ත, චෛතසික යන කාණ්ඩ දෙකේම සාකච්ඡා වන්නේ මනස හා එහි ක්‍රියාකාරිත්වයයි. එනිසා මනස කෙරෙහි දක්වන මේ ප්‍රමුඛ සැලකිල්ල පිළිබඳව සියලුම බෞද්ධ පින්වතුන් මනා අවබෝධයකින් සිටිය යුතු වනවා.

ඉහත සඳහන් ගාථාව ධම්ම පදයේ චිත්ත වර්ගයට ඇතුලත් වන්නක්. බුදුරජාණන් වහන්සේ එය දේශනා කළේ භාගිණෙය්‍ය සංඝරක්ඛිත නම් තරුණ භික්‍ෂූන් වහන්සේ නමක් අරභයායි. තම මයිලණුවන් හා ගුරුවරයා වූ සංඝරක්ඛිත හිමියන් පිළිබඳව වැරැදි අනුමිතියකට පැමිණි බෑණනුවන් වූ තරුණ භික්‍ෂුව උපැවිදි වී ගිහි ජීවිතය පිළිබඳව සිහින මවන ආකාරය එම ධම්මපද ගාථාවට තේමාව වී තිබෙනවා.

සිතේ ස්වභාවය ගැන සඳහන් කරන බුදුරජාණන් වහන්සේ සිත සංවරකර ගැනීමේ මහඟු ඵලයන් විදිහට මාරයාගේ බැම්මෙන් සපුරා මිදීමෙන් ලබන අජරාමර නිර්වාණසම්පත්තිය ලබා ගත හැකිබව එම ගාථාවෙන් දේශනාකොට වදාරණවා.

සිත දමනය කිරීමට නැතහොත් තමන්ගේ පාලනයට යටත් කර ගැනීමට ප්‍රයත්න දරන තැනැත්තා එහි ස්වභාවයන් හඳුනා ගැනීම අවශ්‍යයි. සිත සංවර කර ගැන්ම තරමක් දුෂ්කර කාරණයක් බවයි මේ ගාථා ධර්මයෙන් පෙන්වා දෙන්නේ. ත්‍රස්තවාදියෙකු ගෙන් පැමිණෙන උවදුරු වලක්වාගන්නට නම් ඔහු කවුද? ඔහුගේ හැසිරීමේ රටාව කෙසේද? ස්වරූපය කවරාකාරද? යනාදි තොරතුරු දැනගත යුතුයි. වෙස්වලාගෙන සිටින ත්‍රස්තවාදියා හිත මිතුරකු අවිහිංසකයකු, මගියකු, යාචකයකු , ගැබිනියක ආදි විවිධ විලාසයන්ගෙන් සිටිය හැකි බව අප අත් දැකීමෙන් දන්නා කාරණයක්.

සිතත් එවැනි ස්වභාවයක් ඇත්තක්. සිත දුරගමන් කරන සුළුයි (දුරඞගමං ) සීමා සහිත පරිශ්‍රයක හැසිරෙන ප්‍රපඤචයක් නම් අපට කොටු කර ගැනීම පහසුයි. ඒත් විවිධ අරමුණු කරා ක්‍ෂණයෙන් ගමන් කරමින් විශ්මිත චය්‍යාමය ලක්‍ෂණ පෙන්නුම් කරන සිත එක් අරමුණක් මත රඳවා ගැනීම බෙහෙවින් අසීරුයි.

නිමේෂයකදී සැතපුම් ලක්‍ෂ ගණනාවක් ඈත තිබෙන අරමුණක් කරා සිතට ගමන් කළ හැකි බව පහසුවෙන් වටහාගන්නට පුළුවනි. ඊළඟ නිමේෂයේ දී තවත් ඉතාදුර පවතින ඔබ හෝ මොබ අරමුණක් කරා පැමිණිය හැකි තෘෂ්ණාව ඇසුරු කරගත් සිත ගසින් ගසට පනින වානරයකු හා සමාන යයි (සො ප්ලවති හුරා හුරං ඵලමච්ඡංච වනස්මිං වානරො) බුදුරජාණන් වහන්සේ දේශනා කළේත් ඒ නිසයි.

එකලාව හැසිරීම (ඒකචරං) සිතේ ඇති තවත් ලක්‍ෂණයක්. අහසේ පාවෙන සරුංගලය අල්වා ගැනීමට අපහසු නමුත් එයට බද්ධ වී ඇති නූල අල්වා ගතහොත් සරුංගලය ද අපගේ ග්‍රහණයට හසු වූවා වෙනවා. සරුංගලය හුදකලා වස්තුවක් නොව නූල සමග එකට යාවී ඇති නිසයි. මී මැසි ජනපදයක රැජිනිය අල්වා ගත්විට මී මැසි පොදියම අල්වාගත්තා හා සමාන වනවා. රැජිණ වටා ඒකරාශිවීම මීමැස්සන්ගේ ස්වභාවයක් නිසා. එහෙත් සිත තනිව හැසිරෙන්නක් සිත ග්‍රහණය කර ගනිමියි සිතා සිත හා බැඳී ඇති වෙනත් යමක් ග්‍රහණය කර ගැනීමේ උපාය මාර්ගයක් භාවිතා කළ නොහැකි . මින් හැඟවෙන්නේද සිත පාලනය කරගැනීමේ දුෂ්කරතාවයයි.

සිතට සිරුරක් නැහැ (අසරීරං ) සිත අල්වා බැඳ තබා ගැනීමට අපහසුවන තවත් හේතුවක් එයයි. ශරීරයක් ඇත්නම් එය අල්වා ගන්නා හැටි සිතාගත හැකි. ද්‍රව්‍යමය වූ වස්තුවක් අල්වාගෙන පාලනය කිරීම පහසුවෙන් කළ හැකි. ඒත් ශරීරයක් නැත්නම් අල්වාගන්නේ කෙසේද? කොතනින්ද?

දුර ගමන් කරන සුළු, එකලාව හැසිරෙන සිරුරක් නැති සිත, වාසභූ®මිය කරගෙන සිටින්නේ අන්ධකාරය රජයන ගුහාවක් නම් එය ග්‍රහණය කරගැනීම කෙතෙක් දුෂ්කර කාර්යයක්දැයි සිතිය යුතුවනවා. සිත ක්‍රියාකරන ඉහත කී ස්වරූපයන් ගැන චිත්තරූපයක් මවා ගැනීමෙන් කෙනෙකුට සිත පාලනය කිරීමේ දුෂ්කරභාවය මැනවින් වටහා ගන්නට පුළුවනි.

හෙත් ඒ දුෂ්කරතා කෙතෙක් තිබුණත් නැණවත් පුද්ගලයාගේ වගකීම වන්නේ සිත සංවර කර ගැනීමයි. එය කළහැක්කේ කෙසේද?

චිත්ත සංයමය ඇතිකර ගැනීමේ පළමු පියවර වන්නේ සම්‍යග්ඥානය මත පදනම්ව සම්‍යක් සංකල්ප ඇතිකර ගැනීමයි. පංචකාම වස්තූන් කෙරෙහි ගිජුව ලෝභාදී සිතිවිලි වැඩීමට ඉඩනොදි පරිත්‍යාගශීලිත්වය, දානය, පරෝපකාරය වැනි යහපත් ක්‍රියා තුලින් නෛෂ්ක්‍රම්‍ය සංකල්පය දියුණු පමුණු කිරීම චිත්ත සංයමයට මඟක් වෙනවා. ක්‍රෝධය , වෛරය වැනි දුෂ්ට සිතුවිලිවලින් සිත මුදාගැනීමට මෛත්‍රී සහගත සිතුවිලි ඇතිකරගත යුතුයි.ආත්ම හිංසාව හා පරහිංසාවට පටහැනි අනුකම්පාව, දයාව, කරුණාව වැනි සිතිවිලි ගොඩනගා ගැනීමත් සිත සංවර කර ගැනීමේ උපාය මාර්ගයක් .මේ ආකාරයට අකුසල සිතිවිලි වෙනුවට කුසල සිතිවිලි සිතේ රෝපණය කොට වඩා වර්ධනය කරගැනීම චිත්ත සංයමයේ මූලික පියවරයි. ඔබගේ සාමාන්‍ය ජීවිතයේ දෛනික කටයුතු කරන අතරමයි ඉහත කී සිත් සංයමය ඇතිකර ගත යුතු වන්නේ.

විවේකශීලිව සමාජයෙන් දුරස්ථව සන්සුන් පරිසරයක හිඳ භාවනා කිරීම චිත්ත සංයමය සඳහා ගත යුතු ඉදිරි ක්‍රියා මාර්ගයක්. බොහෝ සූත්‍ර දේශනාවන්හි චිත්තභාවනාවක් වශයෙන් සමථ භාවනාව ද ප්‍රඥා භාවනාවක් වශයෙන් විදර්ශනා භාවනාව ද විස්තර කොට තිබෙනවා. සමථ හා විදර්ශනා භාවනා මඟින් වඩන ලද සිත හා ප්‍රඥා යන දෙකම මෙම ගාථාවේ සඳහන් ‘සඤ්ඤ මෙස්සන්ති ‘ යන්නෙන් අදහස්කොට තිබෙනවා.

භාවනාවෙන් නොවැඩු සිතක ඇති දුර්වලතා පහක් පංච නීවරණ නමින් දක්වා තිබෙනවා. ඒවා නම් කාමච්ඡන්ද, ව්‍යාපාද, ථීනමිද්ධ, උද්ධච්ච, කුක්කුච්ච, විචිකිච්ඡා යන පහයි. සිත කිලුටට පත්කරන්නේය. යන තේරුමින් මේවාට චිත්ත උප ක්ලේශ ධර්ම ‘ යන නම භාවිතා කරනු ලබනවා. භාවනා කරන තැනැත්තා තම චරිතාධිමුක්තීන්ට ගැලපෙන කර්මස්ථානයක් තෝරා ගෙන භාවනා කිරීමෙන් පංච නීවරණ ධර්මයන් යටපත් වී ගොස් සිතේ කර්මණ්‍යතාව දියුණු කරගන්නවා. කෙලෙස් කසට වලින් බැහැර වූ පිරිසුදු සුදු වස්ත්‍රයක් වැනිව ක්‍රියාශීලිභාවයෙන් ප්‍රබල වු සිත විදර්ශනා වැඩීමට යෝග්‍යයි. සිතට එළැඹෙන සෑම අරමුණකම අනිත්‍ය දුක්ඛ අනාත්මභාවය ආවර්ජනා කිරීම විදර්ශනා භාවනාවේ ලක්‍ෂණයයි.

විෂම වූ අරමුණු ඔස්සේ සිත ගමන් කරන්නට නොදී ධර්මාරම්මණයක රඳවා තබා ගැනීම සඳහා කාය,වේදනා, චිත්ත, ධම්ම යන අරමුණු වල සිහිය පිහිටුවීම භාවනානුයෝගින් සඳහා නිර්දේශ කරනු ලබන ප්‍රකට බෞද්ධ උපාය මාර්ගයක් ලෝභය හා ද්වේෂය යන විෂම සිතිවිලි සිතෙහි ඇතිවීම ඉන් වලකිනවා. එම භාවනාව ප්‍රගුණ කිරීමෙන් රාගාදී කෙලෙස් මුළුමනින්ම පහව ගොස් ආසවක්ඛය ඥානය ලබා අර්හත් භාවයට පත්විය හැකි. සෝපාදිශේෂ පරිනිර්වාණයෙන් සකලක්ලේශයන් අපවත් කළ ආය¸ උත්තමයා නිරුපදිශේෂ පරිනිර්වාණයක් සමග සසර ඉපදීම නවතන බැවින් මාරබන්ධනයෙන් මිදෙනවා (මොක්ඛන්ති මාරබන්ධනා)

සත්ව සන්තානය තුල කාමරාගාදී කෙලෙස් වඩවා සසරට බැඳ තැබීම මාරයාගේ කාය¸යක් සිද්ධාර්ථ බෝසතාණන් වහන්සේ මහාභිනිෂ්ක්‍රමණය කිරීමට මාලිගාවෙන් පිටවෙන අවස්ථාවේ මාරයා එම ගමන වලක්වා එතුමන් පංචකාම සම්පත් කෙරෙහි ඇල්ම කරවීමට උත්සාහ කළ බව ප්‍රසිද්ධ කාරණයක්. ඒවාගේ සෑම පුද්ගලයෙක්ම මාරයාගේ බැම්මට හසු වී සිටින බව සිතිය යුතුයි. සසරට ආවේනික සියලු දුක්වලට භාජනය වන්නේ ඒ මාර බන්ධනය නිසයි. එසේ නම් ඒ බන්ධනයෙන් මිදීම සඳහා සිත සංවර කර ගැනීමට උත්සාහකිරීම ප්‍රඥාවන්තයන්ගේ වගකීමයි.

තෙරුවන් සරණයි

http://www.lakehouse.lk/budusarana/2010/07/04/tmp.asp?ID=vision01

සැදැහැ සිත ගෙනෙන සෙත

මහනුවර අස්ගිරි
විජයසුන්දරාරාමයේ
ශාස්ත්‍රවේදී, පණ්ඩිත
අමුණුපුර පියරතන හිමි

අපමණ මානව සමාජය තුළින් යමෙකු සුවිශේෂ වන්නේ ඔහු තුළ කුමන හෝ ගුණ දහමක් විද්‍යමාන වන නිසා ය. සීලය, සමාධිය, ප්‍රඥාව ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් ප්‍රකට වන්නාට සමාජයේ යන යන තැන ගරු බුහුමන් වැඳුම් පිදුම් ලැබෙන්නේ ය.

නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ
සම්මා සම්බුද්ධස්ස
සදෙධා සීලෙන සමපනෙනා
යසො භොග සමපර්‍පතො
යං යං පදෙසං භජති
තත්‍ථ තෙත්‍ථව පූජිතො

සුපින්වත්නි,

සුගත තථාගත සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ සැවැත් නුවර දෙව්රම් වෙහෙර වැඩවසන සමයෙහි චිත්තනම් සිටුතුමා අරබයා මෙ ගාථා ධර්මය දේශනා කළසේක.

දඹදිව මච්ඡිකා සණ්ඩනම් නුවර සැපසම්පතින් සපිරුණු අතර නගරවාසීහුද තෙරුවන් කෙරෙහි ශ්‍රද්ධාදී ගුණ නුවණින් අනූනව සමඟි සම්පන්නව වාසය කරති. මෙනුවර චිත්ත සිටුතුමා ද යස ඉසුරෙන් හා ගුණ නුවණින් සම්පූර්ණව පරහිතකාමීව ජනතාව අතර කප්රුකක් මෙන් වාසය කිරීම නිසා සෙසු නගරවාසීන්ට පරමාදර්ශයක් විය.

දිනක් එම චිත්ත සිටුතුමා මහානාම තෙරුන් වහන්සේ සුපිළිසන්ව පිඬුසිඟා වඩනා සංවරලීලාව දුටු විගස ඉන් පැහැදී තෙරුවන් වැඳ තම මාළිගාවට දනට ආරාධනාකොට දන් වළඳවා අවසන තෙරුන් වහන්සේගෙන් සදහම් අසා සෝවාන් ඵලයට පැමිණියහ. පසු කලෙක මනරම් අම්බාටක නම් සිය උයනෙහි තෙරුවන් වෙනුවෙන් විසිතුරු වෙහෙරක් කොට පූජා කළහ. මෙසේ ගුණ දම් වඩමින් සෝවාන් හා අනාගාමී ඵලයට ද, පැමිණි සිටුතුමාට ජනයා බොහෝ ගරුසරු දක්වති. ආචාර සමාචාර පවත්වති.

දිනෙක දෙව්රම් වෙහෙරට පැමිණෙද්දී සිටුතුමන්ට මිනිසුන් දක්වන සැලකිලි දුටු ආනන්ද හිමි බුදුරදුන්ගෙන් මෙම කාරණය සම්බන්ධව කරුණු සැළ කළ විට ඒ නිමිති කරගෙන ‘ආනන්දය’ සැදැහැති ගුණ නැණින් පිරිපුන් දුක සැප දෙකේදී පිහිටවන චිත්ත සිටාණන් කොතන යතත් මිනිසුන් ගරු සරු දක්වන්නේ යයි ගෙනහැර දක්වමින් මෙම ගාථා ධර්මයෙන් එම අදහස කුළුගන්වා වදාළ සේක.

ශ්‍රද්ධාව හා සීලය පුද්ගලයාගේ ගුණදම් ආරක්‍ෂා පෝෂණය කරන තෝතැන්නක් වැන්න. බුද්ධාදී තෙරුවන් කෙරෙහි අචල ශ්‍රද්ධාවෙන් ප්‍රසන්න වූ මනසෙහි රාගාදී කෙලෙස් මල සේදී යන්නේ ය.

දස්සන කාමො සීල වතං
සද්ධම්මං සොතුමිචඡති
විනෙය්‍ය මචෙඡර මලං
සවෙ සදෙධාති වුච්චති

ශ්‍රද්ධාවන්තයාගේ ලක්‍ෂණ තුනක් බුදුරදුන් විසින් දක්වා ඇත. සිල්වතුන් දක්නා කැමැත්ත, එමෙන්ම සදහම් ඇසීමේ රුචිය ඇතිවීම මසුරුමල සෝදා හරින දෑතින් දන්දීම යන ගුණාංග සංගත ශ්‍රද්ධාවන්තයා සමාජයට පරමාදර්ශ වේ. ආධ්‍යාත්මික වශයෙන් ධනවත් වීමට ශ්‍රද්ධාව ප්‍රධාන වන බව බුද්ධ දේශනා රාශියක දක්නට පුළුවන.

සද්ධීධ විතතං පුරිසසස සෙට්ඨං

යනුවෙන් තථාගතයන් වහන්සේ අලව්නුවරදී ආලවක යක්‍ෂයාට දේශනා කළ පරිදි භෞතික වශයෙන් රන්රිදී මසු කහවනු ආදී අනර්ඝ වස්තු භාවිතයෙන් තණ්හාදී අපමණ කෙලෙස් දහම් ප්‍රවාහයක් සේ ගලාගොස් සංසාර සාගරයට සත්වයා ඇදගෙන ගොස් ජාති, ජරා, ව්‍යාධි, මරණා දී දුක් දොම්නස් ඇති කරන අතර ශ්‍රද්ධාව නමැති ධනයෙන් හෙවත්

සද්ධාය තරතී ඕඝං

යනුවෙන් දෙසූ පරිදි බුද්ධාදී රත්නත්‍රය පිළිබඳ ගුණ දැන ඇති කරගන්නා ආකාරවතී ලොව්තුරු ගුණයෙන් කාම ඕඝ, භවඕඝ, දිට්ඨිඕඝ, අවිද්‍යාඕඝ යන සතර ඕඝයෙන් සංසාර සාගරයට ගලා නොගොස් එතර වෙන්නට හැකිවන්නේ ය.

සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේගේ අරහං ආදී ගුණාංගයන් කෙරෙහි අවංක විශ්වාසයෙන් ‘’බුද්ධං සරණං ගච්ඡාමි’ යනුවෙන් බුදුන් සරණ යන්නා සතර අපායෙන් මිදී විමුක්ති මාර්ගයට ප්‍රථම පියවර තබන්නේ ය. එමෙන්ම බුදුරදුන් විසින් දේශිත ස්වාක්ඛාතාදී උතුම් නව ලොව්තුරා ශ්‍රී සද්ධර්මය සරණයාමෙන්, දැන ගැනීමෙන්, පිළිපැදීමෙන් සංසාරවිමුක්තිය ලැබීමේ ඒකායන මාර්ගය වන්නේ ය. සුපටිපන්නාදී ලොව්තුරා ගුණයෙන් ප්‍රභාවත් ඒ මහා සංඝරත්නයද සරණයාමෙන් නිර්වාණගාමී ප්‍රතිපදාවට පැමිණෙන්නේ ය.

යම්සේ පුද්ගලයෙකුගේ හිස සිඳුනේ නම් ආත්මය විනාශවන්නා සේම සීල ශීර්ෂය විනාශ වූවොත් ගුණ ශරීරය විනාශ වන්නේ ය. මෙසේ ශීර්ෂාර්ථයෙන් සීලය නම් දන්නේ ය. සර්ව කුසල ධර්මයන්ට ප්‍රතිෂ්ඨාධාරවන බැවින් සත්පුරුෂයන්ගේ ආධ්‍යාත්මික ගුණදහම් නිවන් අවබෝධය දක්වා පවත්නා සීලය චිත්ත බලයකි. එමෙන්ම රාගාදී සියලු කෙලෙසුන් ශලන සංවරණ කරන බැවින් ශලනාර්ථයෙන් ශීලය නම් වේ. තවද සියලු කුසල් දහම් ප්‍රවේශයට ශාලාවක් වන බැවින් ශාලාර්ථයෙන් ද ශීලය නම් වන්නේ ය.

කිකීව අණඩං චමරීව වාලිධිං
පියංච පුත්තංච නයනංව රකකං
තථෙව සීලං අනුරකඛ මානකා
සුපෙසලා හොථ සදා සගාරවා

ආදී නයින් අප බුදුරදුන් වදාළ පරිදි කිකිළිය බිත්තරය රක්නා සේ සෙමරා වල්ගය ආරක්‍ෂා කරන්නා සේ පි‍්‍රය පුතෙක් එක් ඇසක් ආරක්‍ෂා කරන සේ සුප්සේල ශික්‍ෂාකාමීන් සීලය ආරක්‍ෂා කළ යුතු වන්නේ ය. මෙතරම් අවධානයෙන් ආරක්‍ෂා කරන සීලයෙන් ලබන ආනිශංස ප්‍රයෝජන ප්‍රධාන වශයෙන් පහකට ඒකරාශී වේ.

1. සීලවන්තයා අප්‍රමාදීව ක්‍රියා කොට මහත් ධනස්ඛන්ධයක් රැස් කර ගනී.
2. සිල්වතාගේ යශෝකීර්තිය දශදිශාවෙහි පැතිරෙන්නේ ය.
3. රාජ ක්‍ෂත්‍රිය, බ්‍රාහ්මණ, ශ්‍රමණ යන පිරිස් අතරට නිර්භයව, විශාරදව, පැමිණෙන්නේ ය.
4. මරණාසන්නයේ දී සිහිනොමුලාව කාල ක්‍රියා කරන්නේ ය.
5. මරණින් මතු සිල්වතා සුගතියෙහි උපදින්නේ ය.

මෙසේ ශ්‍රද්ධා සීලයෙන් පිරිපුන් සත්පුරුෂයා යම් ගමක, නගරයක, පළාතක, රටක සිටින්නේ නම් ඔහුගේ යසස කීර්තිය පැතිරෙන්නේ ය. යන යන තැන ගරු බුහුමන් ලබන්නේ ය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ දෙව්රම් වෙහෙර වැඩ වසන සමයෙහි සත් සියයක වෙළඳ පිරිසක් නැව් නැග යාත්‍රා කරන්නට වූහ. සත්වන දවස මුහුද මැද මහත් ජලතරංගයක් නැගී නැව දියෙන් පිරෙන්නට වන. මහත් බියට පත් වෙළෙන්දෝ එහා මෙහා දුවමින් ගැහෙමින් තම තමන්ගේ දෙවියන්ගේ නම් කියා යදිමින් වැළපෙති. මෙම පිරිස අතර එක් වෙළෙන්දෙක් මට මේ බියෙන් මිදෙන්නට පිහිටක් ඇද්දෝහෝයි ආවර්ජනා කරන්නේ තමාගේ පවිත්‍ර සීලය දැක රළ පිට පළක් බැඳහුන්නේ ය. මෙම අසිරිමත් සිද්ධිය දැක සෙසු වෙළෙන්දෝ ඔහුගෙන් අභය කාරණය ඇසූහ. මම නැව් නගින දවස් සරණ සිල් සමාදන්ව සිල්වත් සඟනට දන් දී පින්දහම් කොට ආවෙමි. ‘පින්වත’ අපටද එම සරණ සිල් ගන්නට හැකිදැයි ඇසූ විට එම වෙළඳ පිරිස සියය බැගින් වෙන් කොට ක්‍රම ක්‍රමයෙන් සරණ සීලයෙහි පිහිටුවන විට නැවගිලී සත් සියයම මියගොස් තව්තිසා දෙව්ලොව උපන්හ.

මෙසේ එම සත්සියක් දෙව් පිරිස තම පෙරභවයේ දී කළ කුසල කර්මය ආවර්ජනා කරන්නේ තමන්ගේ ආචාර්යන්ගේ උපදෙස් නිසා මහමුහුද මැද, නැව ගිලෙද්දී සරණසිල්හි පිහිටුවා ගෙන මියෙන වේලේ එම පංචසීල චිත්ත කුසල බලයෙන් මෙවන් අසිරිමත් දෙව්සැපතක් ලදිමු යයි නුවණින් දැක අපි ආචාර්යන්ගේ ගුණ කියම්හයි සිතා මධ්‍යමයාමෙහි බුදුරදුන් වෙත පැමිණ ආචාර්යන් තමන්ගේ දෙව්සම්පතට පිටුවහල් වූ අයුරු වර්ණනා කොට දෙව්ලොවටම ගියහ. එසේ හෙයින් බුදුරදුන් වදාළ සේක.

ඤාතීනංච පියො හොති
මිතෙතසුච විරොචති
කායස්ස භෙදා සුගතිං
උප්පජ්ජති සීලවා

තමන් ආශි‍්‍රත සමාජයට ජනපි‍්‍රයව ප්‍රමුඛව ආදර්ශවත් දිවිපෙවෙතක් ගතකොට මරණින් මතු සුගතිගාමී වන්නේ ය.තමාගෙන් සමාජයටත් සමාජයෙන් තමාටත් වන්නා වූ යහපත උදෙසා ආධ්‍යාත්මිකව ශක්තිමත් විය යුත්තේමය. කතමොච භික්ඛවෙ පුග්ගලො සක්කත්වා ගරුකත්වා සෙවිතබෙබා භජිතබෙබා පයිරුපාසිතබෙබා ඉධ භික්ඛ වෙ එකචෙචා පුග්ගලො අධිකොහොති සීලෙන, සමාධිනා, පඤ්ඤාය යනාදී නයින් බුදුරජාණන් වහන්සේ යම් කිසි පුද්ගලයෙකුගේ ගෞරවනීය භාවය හා පූජ්‍යත්වය විස්තර කළසේක.

අපමණ මානව සමාජය තුළින් යමෙකු සුවිශේෂ වන්නේ ඔහු තුළ කුමන හෝ ගුණ දහමක් විද්‍යමාන වන නිසාය. සීලය, සමාධිය, ප්‍රඥාව ක්‍රියාකාරීත්වයෙන් ප්‍රකට වන්නාට සමාජයේ යන යන තැන ගරු බුහුමන් වැඳුම් පිදුම් ලැබෙන්නේ ය.

උපරිම තලයේ වැජඹෙන බුද්ධාදී උතුමන් වහන්සේලා තම උත්තම තම පූජාර්හබව ලබාගත්තේ අති දීර්ඝ කාලයක් පුරුදු පුහුණු කළ සීල, සමාධි, ප්‍රඥා යන උත්තරීතර ලොව්තුරු ගුණ දහම් නිසාමය. එම සත්මඟ ගමන් ගන්නා උත්තමයන්ද යුගයෙන් යුගයට ගරු බුහුමන් ලබන අතර ලක්‍ෂ කෝටි සංඛ්‍යාත ජනතාවගේ මුවින් පිටවන තුති පූජාව පශ්චාත් ජනතාවට පරමාදර්ශයක් වන්නේමය. එම උතුමන්ගේ නාමය ජනතා හදවත් තුළ රඳා පවත්නේ ය.ඔබ සැමට තෙරුවන් සරණින් දහම් දැනුමෙන් දෙව්මිනිස් සම්පත් කෙළවර උතුම් අමාමහ නිවන් සුවම ලැබේවා.

දැමුණු සිත ගෙනෙන සෙත පන්නිපිටියේ දෙපානම දෙව්රම් මහා විහාරාධිපති කොළොන්නාවේ සිරි සුමංගල අනු නා හිමි නමෝ තස්ස භගවතෝ අරහතෝ සම්මා සම්බුද්ධස්ස චිත්තස්ස දමතෝ සාධු චිත්තං දන්තං සුඛා වහං කාරුණික පින්වත! සිත දමනය කර ගැනීම හොඳයි. එසේ දමනය කර ගත් සිත සැප ගෙනදේ. ලොව්තුරා බුදුරජාණන් වහන්සේ තරම් මේ සිත ගැන අනුශාසනා කළ මහෝත්තමයෙක් මේ තුන් ලෝ තලයේ තවත් නෑ. අපේ ගත ජීවත් කරවන්නේ කුසට ලැබෙන ආහාරවලින්. ගතට දැනෙන ගින්දරට අප කියන්නේ කුස ගින්න කියලයි. කුසට අවශ්‍ය ආහාර සොයා ගැනීම හරිම ලෙහෙසියි. නමුත් කුස ගිනියි, බඩගිනියි කියල කුසට විස ආහාර ගත්තොත් එහි වේදනාව විදින්නෙත් අපමයි. පින්වතුනි, ඒ නිසා අප නිතර කුසට පෝෂ්‍යදායී ආහාර ලබා ගන්නව. කුස හිස්වෙන්න, හිස්වෙන්න කුසගින්න දැනෙනව වගේ හිත හිස්වෙන්න, හිස්වෙන්න හිතට ගින්දර දැනෙනව. ඒකට කියනව හිතේ ගින්දර කියල. ඒ හිතේ ගින්දර ඇතිවුනු වෙලාවට මේ ලෝකයේ මොනතරම් භෞතික සම්පත් තිබුණත් ජීවිතයේ අරුත නොදැනී යනව. එතකොට කුසට අහර වගේ සිතටත් ආහාර ඕනෑ. ඒවා තමයි අරමුණු, අදහස්. ඒත් මේ හිත හිස් කියල ඒ හිතට නරක නපුරු අදහස් සිතිවිලි ගත්තොත් වෛරය, ක්‍රෝධය, මදය, මානය ආදී සැරපරුෂ නපුරු සිතිවිලි ගත්තොත් එහි වේදනාව පසුතැවිල්ල විඳීන්නෙත් අපමයි. ඒ නිසයි සිතට ආහාර ගන්නා විට යහපත් සිතිවිලි හිතට ගන්න යැයි කියන්නෙ. කරුණාව, දයාව, මෛත්‍රිය ඉවසීම හිතේ ගින්නට ගත යුතු යහපත් සිතිවිලි, යහපත් අරමුණු, යහපත් අදහස් වලින් සිත පුරවා ගැනීම කොයිතරම් වටිනවද? මේ හිතට ආහාර සැපයූ මහෝත්තමයාණන් වහන්සෙ අපේ බුදුරජාණන්වහන්සෙ. පුරා පන්සාළිස් වසක් මුළුල්ලෙ බුදුරජාණන් වහන්සේ දහම් දෙසුවේ අපේ හිත හදාගැනීමටයි. හිත හදාගැනීම හරිම අමාරුයි. අපහසුයි. හිත හදාගන්න කියල වචනයෙන් කීම නම් හරිම පහසුයි. නමුත් ඔබ දන්නවා ශරීරය ගින්නකට හසුවී පිළිස්සුනොත් එසේ පිළිස්සී අවසන් වන වෙලාවක් තිබෙනව. නමුත් හිතට ගින්දරක් ඇතුල්වෙලා ඒ හිත පිළිස්සෙන්න ගත්තොත් ඒ හිත පිළිස්සී අවසන් වන වෙලාවක් නෑ. ඕනෑම කෙනකුට මේ ලෝකයේ කෑම බීම ඇඳුම් පැළඳුම්, යාන වාහන, ගේ දොර ඉඩකඩම් දෙන්න පුළුවන්. ඒ මොනවා දුන්නත් හිතේ ඇවිලෙන ගින්දරට බාහිර ලෝකයාට භෞතික කිසිවක් දිය නොහැකිය. මහා සිටුවරු වැනි ධනවතුන්ට අවශ්‍ය භෞතික සම්පත් ඕනෑ තරම් තිබෙනව. නමුත් ඇතිවන මානසික පීඩාවලදී ඇතැම් විට ඊට මුහුණ දිය නොහැකිව වස විෂ කනව. තමන්ගේ සිරුර නිරපරාදේ විනාශ කර ගන්නව. ඒ හිත හදාගන්න බැරිවන විට, හිතට අවශ්‍ය ආහාර සොයා ගන්න අපහසු වන විටයි. ඒ නිසා නිතරම හිතන්න. මේ ලෝකයේ බාහිර සම්පත් සියල්ලටම වඩා හිත නමැති වටිනා සම්පත රැක ගන්න ඕනෑ. ශරීරයේ ලප තුවාල ඇති වුනොත් ඒවා සුව කර ගැනීමට අවශ්‍ය වෛද්‍යවරු ලොව ඕනෑ තරම් ඉන්නව. නමුත් හිතට වේදනාවක් ඇතිවූ විට ඒ ඇතිවුන වේදනාව සුව කළ හැකි වෛද්‍යවරු ඉන්නවද?. බුදුරජාණන් වහන්සේ හිතේ වේදනාව සුව කළ අසම සම උත්තමයෙක්. ඇඟිල්ලක් තැලුනොත් ඒ ඇඟිල්ල සතියකින් දෙකකින් මාසයකින් සුව වෙනවා. වේදනාව නැතිවී යනව. එසේ සුව වුනාට පසුව තවත් මාස කීපයකින් හෝ කෑ ගහල කිව්වොත් එදා ලැබිච්ච වේදනාව මට නැවත දැනෙන්න කියල ඒ වේදනාව නැවත දැනෙන්නෙ නෑ. ඒත් නමුත් ඔබ හිතන්න ඔබේ හිත යම් අරමුණකට තැලිල. ඒ හිත තැලුනු වේදනාව අවුරුදු තුන හතරක්, දහයක්, අවුරුදු හතළිහක්, පනහක් ගිහින් හෝ නැවත ආවර්ජනය කරබලන්න එදා දැනුනු වේනාව නැවත ඒ ආකාරයටම ඔබේ හිතට දැනෙනව. ඒ නිසා ගත තැලුනාට කමක් නෑ. හිත තලන්න එපා. ඊට ඔබ කාහට හෝ ඉඩදෙන්න එපා. දෙමවුපියවරු හරියට දුක් විඳිනව දරුවො හදන්න. කොයිතරම් දුක් විඳල දරුවා හැදුවත් මේ ලෝකයේ සාමාන්‍ය දෙයක් තමයි දරුවො හැදුවත් විඳවන්න වෙනව. දරුවො නොහැදුවත් විඳවන්න වෙනව. දරුවො හොඳට හැදුවත් නිතරම හිතට ගින්දරක් එනව මගේ දරුවන්ට සමාජයෙන් විපතක්, කරදරයක් සිදුවෙයිද? කියල. දරුවො නොමගට ගියත් අනේ මගේ දරුවො නොමගට ගියා නේද? කියල හිතට මහ ගින්දරක් දැනෙනව. ඒ නිසා අම්මේ? තාත්තේ ජීවිතය ගැන හිතන්න. ආදරබර දරුවො වෙනුවෙන් ඔබ මේ ජීවිතයම කැප කළ බව ඇත්තයි.නමුත් ජීවිතයේ සියල්ලම දරුවො වෙනුවෙන් කැප කරල දරුවන්ගෙ පුංචි වචනයක සිත් වේදනාවක් නිසා මරණ මංචකයෙදිත් ඒ ගැන හිතල හිත නරක් කරගෙන මැරිල යන්න එපා. දරුවො ඔබ දුක් විඳල හැදුවා නම්, ඔබ හදාපු දරුවො මත්තෙ ඇයි? ඔබ හිත නරක් කරගෙන මැරිල යන්නෙ. දරුවො හදාපු ඔබට ඇයි ඔබේ හිත හදාගන්න බැරි. මේ ලෝකයේ කෙනෙක් අපට පෙනෙන්න බැන වදින්න පුළුවන්. නන්නාඳුනන මනුස්සයෙක් බැන්නොත් අපට ඒක ඒතරම්ම දැනෙන්නෑ. ඒත් දන්න හඳුනන ජීවිතයට සමීප මනුස්සයෙක් අපට බැන්නොත් අපේ හිතට දැනෙන වේදනාව වැඩිවන්න පුළුවන්. මෙයට හේතුව තමයි වැඩි ලෙන්ගතුකම නිසා හිත රිදෙනව වැඩියි. අපේ බුදුරජාණන් වහන්සේ අපට මේවා පැහැදිලි කර දෙනව. ජීවිතයේ මොනදේට ලංවුනත් කමක් නෑ. කිසිම කෙනකුට තමන්ගෙ හිත රිදවන්න, තුවාල කරන්න හඬවන්න ඉඩ දෙන්න එපා. මොන බාහිර සම්පත් තිබුණත් පලක් නෑ. හිතේ සැනසිල්ල නැත්නම්. හිත හදාගත් මිනිස්සු මොනතරම් සුවයක් ලබනවද? ජීවිතයක තනිකම, හුදකලාව කාත් කවුරුත් නැහැනේද කියන වේදනාව දරාගත නොහැකි ශෝකයක්. හුදකලාව තනිකම ආශාව ඒ හිත තුළ වැඩිවන කොට ඔය හුදකලාවම ඔය තනිකමම හිතේ ආශාව, බැඳීම අතහැරෙන්න, අතහැරෙන්න හිතට දැනෙන සැනසිල්ල මා වෙනුවෙන් හඬන්න වැලපෙන්න කාත් කවුරුත් නෑ. මා හුදකලා වෙච්ච තනි කෙනෙක්. තනිකම හුදකලාව, ආශාව හිත තුළ අඩුවෙන්න අඩුවෙන්න හිතට මහා පුදුම සැනසිල්ලක් ලබා දෙනවා. එකම හුදකලාව එකම තනිකම ආශාව වැඩි මනුස්සයාට වේදනාවක් දෙනව. ආශාව අඩු මනුස්සයාට ඒ වේදනාව ඒ හුදකලාව ජීවිතයේ සැපයක් බවට පත්වෙනව, වෙන කිසිවක් නොව එතැන තිබෙන්නෙ හදාගත් හිතක ඇති වටිනාකමයි. ඒ නිසා අපි හිත් හදා ගනිමු. හදාගත් හිත සියලු ක්ලේශයන් ප්‍රහීණ කොට ලොව්තුරා සුවයෙන් සැනසෙනවාමයි. ඔබටත් අපටත් ඒ නිවන් සුව පසක් වේවා’යි ප්‍රාර්ථනා කරමු.

බුදුරජාණන් වහන්සේ කෙරෙහි අචල ශ‍්‍රද්ධාවබුදුරජාණන් වහන්සේ කෙරෙහි අචල ශ‍්‍රද්ධාව

බෞද්ධ දර්ශනය තුළ ශ‍්‍රද්ධාවට හිමිවන්නේ ප‍්‍රධාන ස්ථානයකි. ආර්ය මාර්ගයෙහි අවංකව ගමන් කරන පුද්ගලයා ළඟ තිබිය යුතු වැදගත්ම අංගය ශ‍්‍රද්ධාවයි. ගෞතම බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිබඳවත්, දේශනා කරන ලද සාමයික, ආර්ථික, දේශපාලනික, හා සාමාජික දර්ශනය පිළිබඳව අවංකවූද අචල වූ ද විශ්වාසයක් ඇතිකර ගැනීම තුළින් භය හා වෛරය නැතිකොට සැපසේ ජීවත්විය හැකි බව දක්වයි.

සංයුක්ත නිකායේ අභිසමය සංයුක්තයෙහි එන පඤ්චභයවෙර සූත‍්‍රය මේ සඳහා ගත හැකි මූලාශ‍්‍රයකි. එහි සඳහන් කරන පරිදි බුදුරජාණන්වහන්සේ, ධර්මය, සංඝරත්නය හා අරියකන්ත ශීලය නම් වූ ආජීව අථඨමක සීලය පිළිබඳව යමෙකු තුළ අචල විශ්වාසයක් ඇතිවන්නේ නම් ඔහු භය සහ වෛරය පහකොට දෙලොව ජයගන්නා බවයි.

‘ඉධ ගහපති අරියසාවකො බුදේධ අවෙච්චඝසාදෙන සමනනාගතො හොති’ යනුවෙන් සඳහන් කරන්නේ එම අචල ශ‍්‍රද්ධාවයි.

ශ‍්‍රද්ධාව පිළිබඳව සඳහන් කරන ඔක්ස්ෆර්ඩ් ශබ්ද කෝෂය නිර්වචනය කරන්නේ Faith යන වචනයෙන් පූර්ණ විශ්වාසය, තර්කානුකූල ඔප්පුකිරීමෙන් තොර දැඩි විශ්වාසය යන අර්ථ දෙන බවයි. නමුත් බුදුදහමේ එන ශ‍්‍රද්ධාව ඉහතකී අර්ථයට වඩා වෙනස්ය. නිවැරදිව පිරික්සීමෙන් නිවැරදිව තීරණය ගැනීමෙන් ඇති කරගනු ලබන විශ්වාසය බුදුදහම උගන්වන ශ‍්‍රද්ධාවයි. ඉහත කී ශ‍්‍රද්ධාව කිසියම් ප‍්‍රබල පුරුෂයෙකුට ඇති බිය මත පදනම්වූවකි. බුදුදහමේ එන ශ‍්‍රද්ධාව මැදහත්ව සිතා අවබෝධයෙන් ඇතිකර ගත යුත්තකි.

අප කථා කරන ශ‍්‍රද්ධාවේ ප‍්‍රභේද දෙකක් දක්නට ලැබේ. අමූලික ශ‍්‍රද්ධා ආකාරවතී ශ‍්‍රද්ධා යනු ඒ ක‍්‍රම දෙකයි. මජමනිකායේ චංකී සූත‍්‍රය සඳහන් කරන පරිදි යමක් පිළිබඳව හෝ යමෙක් පිළිබඳව පරපුරෙන් පැවත ආ මතයට අනුව ඇති කරගනු ලබන විශ්වාසය අමූලික ශ‍්‍රද්ධාව නම්වේ. එය අන්‍ධයින්ගේ පෙරහැරකට සමානකර තිබේ. අන්‍ධ පෙරහැරේ මුලින් යන්නාට ද, මැදින් යන්නාට ද, අගින් යන්නාට ද නොපෙනේ. නමුත් ඔවුන් පරපුරෙන් ආ මතයෙහි තදින් එළ්බගෙන සිටී. මහා බ‍්‍රහ්මයා පිළිබඳ අදහස එවැන්නකි.

යමක් පිළිබඳව හෝ යමෙක් පිළිබඳව අන්තවාදී නිගමනවලින් තොරව මධ්‍යස්ථ ආකල්ප පෙරදැරිකරගෙන ඇතිකරගනු ලබන විශ්වාසය ආකාරවතී ශ‍්‍රද්ධාවයි. මක්‍ධිම නිකායේ වීමංසක සූත‍්‍රය සඳහන් කරන පරිදි තථාගතයන් වහන්සේ පිළිබඳව පදයෙන් පදය සොයා බලා ඇතිකරගනු ලබන විශ්වාසය දර්ශනය මුල් කොටගෙන ඇති වන අචල ශ‍්‍රද්ධාවකි. එම විශ්වාසය කිසිම දෙවියෙකුට හෝ බඹෙකුට හෝ මාරයෙකුට හෝ වෙනස් කළ නොහැක. කරුණු ඇති සැටියෙන්ම සොයා බලා තමන්ම තීරණයකට එළඹ ඇති කරගනු ලබන ආකාරවතී ශ‍්‍රද්ධාව පුද්ගලයාගේ දෙලොව දියුණුව ඇතිකරලයි.

සංයුක්ත නිකායේ පඤචභයවෙර සූත‍්‍රයට අනුව බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිබඳව ඇතිකරගනු ලබන අචල ශ‍්‍රද්ධාව ඔහුගේ දෙලොව දියුණුව ඇතිකරවන බව දක්වයි. “ගෘහපතිය යම් ආර්ය ශ‍්‍රාවකයෙක් තථාගතයන් වහන්සේ තුළ පවත්නා අරහං ආදී නව ගුණය පිළිබඳව විශ්වාසයක් ඇතිකරගන්නේ නම් බියෙන් හා වෛරයෙන් තොරව ජීවත් විය හැක” යනුවෙන් දක්වයි.

භාරතීය සමාජය තුළ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ නව ගුණය පිළිබඳ කීර්ති ශබ්දය ඉතා ඉහළට පැන නැගී තිබුණි. එම කීර්ති ශබ්දය ඇසුනේ බෞද්ධයින්ට පමණක් නොවේ. අන්‍ය ආගමික බමුණන්ද එම කීර්ති ශබ්දය විශ්වාස කොට ජීවිතය ජයග‍්‍රහණය කර ගත්හ.

මජ්ජිම නිකායේ බ‍්‍රාහ්මණ වර්ගයේ එන බ‍්‍රහමායු සූත‍්‍රය ඊට හොඳ නිදසුනකි. බ‍්‍රහමායු බමුණා බුදුන් වහන්සේ කෙරෙහි පැහැදුනේ තථාගතයන් වහන්සේ තුළ පැවැති යථාවාදී තථාකාරී ගුණය ඉතා හොඳින් පරීක්‍ෂාකර අවබෝධ කරගත් නිසාය. එහිදී බුදුරජාණන් වහන්සේ බමුණාට තමන් හඳුන්වා දුන්නේ මෙසේය. “බ‍්‍රාහ්මණය මම දතයුතු සියල්ල දැනගතිමි. වැඩිය යුතු සියලු ගුණධර්ම වැඩුවෙමි. ප‍්‍රහාණය කළ යුතු සියල්ල මම ප‍්‍රහාණය කළෙමි. ඒ නිසා මට බුද්ධ යනුවෙන් හැදින්වීම සුදුසුය.” එම බුදුගුණය පිළිබඳව අචල ශ‍්‍රද්ධාවක් ඇතිකරගත් බ‍්‍රහ්මායු බමුණා ද බුදු සව්වෙකු බවට පත්වී තම ජීවිතය සාර්ථක කරගත්හ.

මාතර ශී‍්‍ර සුදර්ශි විද්‍යායතන පරිවෙනාධිපති කපුගම සුගතසාර හිමි

මජ්ජිම නිකායේ කීටාගිරි සූත‍්‍රය සඳහන්කරන පරිදි ඉහත සඳහන් කරන ලද ආකාරවතී ශ‍්‍රද්ධාව ඇති පුද්ගලයා එම හේතුවෙන් විමුක්තිය සලසා ගන්නා ආකාරය හේතුඵල සම්බන්ධයකට අනුව විස්තර කරයි. “තථාගතයන් වහන්සේ පිළිබඳ ශ‍්‍රද්ධාව ඇති පුද්ගලයා බුදුන් වහන්සේ වෙත එළඹෙයි. පැමිණ සමීපයෙහි හිඳගෙන කන් යොමු කරයි. යොමු වූ කන් ඇත්තේ බණ අසයි. අසන බණ සිත්හි ධාරණය කරගනී. සිතෙහි ධාරණය කරගත් ධර්මයෙහි අර්ථ පරීක්‍ෂා කරයි. අර්ථ පරීක්‍ෂා කිරීම නිසා ධර්මය අවබෝධ කරගෙන භයෙන් හා වෛරයෙන් මිදී සිත නිදහස් කරගනී. මින් උගන්වන්නේ බුදුන් වහන්සේ කෙරෙහි ඇති වන ශ‍්‍රද්ධාවේ ප‍්‍රායෝගික ප‍්‍රතිඵල යයි.

ඉහත සඳහන් කරන ලද අචල ශ‍්‍රද්ධාව ඇති පුද්ගලයා මෙසේ සිතයි. තථාගයන් වහන්සේ සියලු පව් දුරු කළ සියලු දේට සුදුසු මනා පෞරුෂයක් ඇති උත්තමයෙකි. (අරහං) චතුරාර්ය සත්‍ය මැනවින් දැන අනුන්ට අවබෝධ කළ උතුමෙකි. (සම්මා සම්බුද්ධො) දැනුමට අනුව හැසිරීම ඇති අයෙකි. (විජ්ජා චරණ සම්පන්නෝ) මනා ඉරියව් පැවැත්මක් හා මනා තැනකට (නිවනට) මැනවින් ගිය උතුමෙකි (සුගතො) ආධ්‍යාත්මික හා බාහිර ලෝතතු මැනවින් දත්හ (ලෝකවිදූ) දමනය කළ යුතු අය දමනය කිරීමෙහි අපූර්ව හැකියාවක් ඇති අයෙකි.

(පුරිස දම්ම සාරථී) දෙවියන්ට හා මිනිසුන්ට ගුරුවරයෙකු වූ සේක (සත්‍ථා දේව මනුස්සානං) දතයුතු සියල්ල මැනවින් අවබෝධ කළ උතුමෙකි (බුද්ධො) සියලු ලෞකික හා ලෝකෝත්තර සැපයට භාග්‍යවන්තයෙකි. (භගවා) මේ ගුණ නවය පිළිබඳව යමෙකුට අචල විශ්වාසයක් අතිවන්නේ නම් එය අවෙච්චප්පසාද යනුවෙන් හඳුන්වයි. එම බුද්ධානුස්සතිය තුළින් ඔහුට තම සිත නිවා දමා සැනසීමට පත්විය හැක.

ආර්ය මාර්ගය තුළ ගමන් කරන පුද්ගලයා සෝවාන් ඵලයට පැමිණිවිට සක්කාය දිට්ඨි – විචිකිච්ඡා, සීලබ්බත පරමාස, යන සංයෝජන ධර්ම තුන නැති කරයි. සෝවාන් ඵලයට පත්වනවාය කියන්නේ තථාගතයන් වහන්සේ පිළිබඳ අචල ශ‍්‍රද්ධාවක් ඇතිවන බවයි. අවෙච්චප්පසාද යනුවෙන් හැදින්වෙන එම ශ‍්‍රද්ධාව කවරෙකුටවත් වෙනස් කළ නොහැක. එම අචල ශ‍්‍රද්ධාව අවසන් වන්නේ ප‍්‍රඥා ප‍්‍රතිලාභයෙනි.

නමුත් නූතනයෙහි සමහරු තථාගතයන් වහන්සේ පිළිබඳ සැක පහල කරනු පෙනේ. ඊට හේතුව ඔවුන් තුළ අචල ශ‍්‍රද්ධාවක් නොමැති කමයි. භෞතික විද්‍යාඥයින් භෞතික පදාර්ථයක් බෙදා අන්තිමට බෙදිය නොහැකිවූ පරමාණූව දැක එය ස්ථිර බව කීහ. නමුත් තථාගතයන් වහන්සේ ප‍්‍රථම ධර්ම දේශණයේදී හේතුප‍්‍රත්‍ය තුළින් ඇති වන සියල්ල නැති වන බව දේශනා කළහ. (යං කිඤචි සමුදය ධම්මං සබ්බං තං නිරෝධ ධම්මං) මේ විශ්ව සාධාරණ අනිත්‍යතාව දේශනා කොට බුදුන් වහන්සේ අභීත සිංහනාදයක් කළ සේක. මහණෙනි මම අද බරණැස ඉසිපතන නම් වූ මිගදායෙහි හඳගෙන ධර්මය නැමති චක‍්‍රය පෙරලුවෙමි. එය අනෙක් පැත්තට පෙරලීමට මෙලොව සිටිනා කිසිම ජගතෙකුට නොහැකිය.

නමුත් ස්ථිරවූ පරමාණුව සොයා ගැනීම නිසා එම රෝදය අනෙක් පැත්තට පෙරලීමට භෞතික විද්‍යාඥයින් ඉදිරිපත් විය. මෙහිදී සමහරු කලබලවී හදිසි තීරණ ගෙන බුදුන්වහන්සේ ගැන සැක පහළ කළහ. නමුත් විද්‍යාඥයින් තව දුරටත් පරීක්‍ෂණ කොට පරමාණුව බිඳීය හැකි බව ප‍්‍රකාශ කළ විට බුදුන් වහන්සේ දේශනා කළ විශ්ව සාධාරණ අනිත්‍යතාවය ලෝකයා හඳුනා ගත්හ.

නූතන සමාජයේ බොහෝ දෙනා මුදලට මුල්තැන දෙමින් සාරධර්මවලට දෙවන තැන දෙන බව පෙනේ. තථාගතයන් වහන්සේ දේශනා කළ පංචශීලය නැමති සදාචාරය අද සමහරු දකින්නේ දුරාචාරය හැටියටයි. තමාගේ අධිවේගී දියුණුව වලකාලන ප‍්‍රතිපත්ති 5 හැටියට දකින්නේ බුදුන් වහන්සේ පිළිබඳ ස්ථිර ශ‍්‍රද්ධාවක් නැති නිසාය.

සර්ව ආගමික සංකල්ප නැමති මායාවලට හසුවී සියලු ආගම් එකයි කියන තත්ත්වයට වැටීතිබෙන්නේ බුදුන්වහන්සේ හරිහැටි හඳුනා නොගැනීම නිසාය. ඉහත කී මානව අයිතිවාසිකම් 5 පිළිබඳව විශ්වාස කරන්නේනම් සියලු සැපසම්පත් උදාවන්නේය යන විශ්වාසය යමෙකුට ඇත්නම් ශ‍්‍රද්ධාවේ ප‍්‍රායෝගික අර්ථය ලෝකයට හදුනාගත හැකිය.

බුදුරජාණන් වහන්සේ පිළිබඳ අචල ශ‍්‍රද්ධාව ඇති අය චාම් සරළ ජීවිත ගත කරනු පෙනේ. නමුත් ඒ ධර්මය පිළිබඳ විශ්වාසය නැති අය අධික බලාපොරොත්තු ඇතිව කටයුතු කොට තම ජීවිතය අසාර්ථක කර ගනී. ගිහි සමාජයට අදාළ සැප ගැන උගන්වන තැන කුඩා හෝ මහත් ණයක් නැතිව ජීවත්වීම සැපතක් ලෙස දක්වා ඇත. ඒ දේශනාව කළ තථාගතයන් වහන්සේ පිළිබඳ විශ්වාසය නැති අය කියන්නේ විවෘත ආර්ථිකය තුළ ණය නොවී ජීවිත්විය නොහැකි බවයි.

අද අපේ රට අරගෙන බැලුවොත් පරම්පරා ගනනකට පිටරටවලට ණයවී තිබේ. ඇමරිකානු ආර්ථිකය බිඳ වැටී තිබෙන්නේ ද මේ නිසාය. මේ සියලු දේටම හේතුව බුදුන්වහන්සේ පිළිබඳ විශ්වාසය නැති කමයි. නමුත් චාම් සරළ ජීවිත ගතකරමින් ණය නොවී සතුටින් ජීවත්වන පිරිසක් ද මේ සමාජය තුළ ඇත. ඔවුන් බුදුන් වහන්සේ දේශනා කළ සරළ ජීවිතය විශ්වාස කරන පිරිසය.

බුද්ධ වචනය විශ්වාස කරන අය තමන්ට අවශ්‍ය කරන මූලික අවශ්‍යතාවයන් වන කෑම් බීම්, ඇඳුම් පැලඳුම්, ඉදුම් හිටුම් සහ බේත් හේත්වලින් සතුටුවී ජීවත් වන බව පෙනේ. ඒ වචනය විශ්වාස නොකරන අය සරළ ජීවිතයෙන් සමුගෙන අනවශ්‍ය උපකරණ ගොඩකට මැදිවී අසහනයෙන් ජීවත්වන අතර වෙනත් ආගමික නායකයින් සරණයමින් කි‍්‍රයා කරති. සර්ව ආගමික සංකල්ප බිහිකරගෙන බුද්ධ ප‍්‍රතිමාව අසල වෙනත් ආගමික නායකයින් තබාගෙන ඇත්තේ ඒ නිසාය.

බුදුන්වහන්සේ දේශනා කළ කාම – ව්‍යාපාද – හිංසා යන අසාර ධර්ම අද බොහෝදෙනාට පෙනෙන්නේ සාරධර්ම ලෙසයි. ඒ තුළින් බොහෝ දෙනා තම ජීවිත අසාර කරගෙන ජීවත්වනු පෙනේ. නමුත් තථාගතයන් වහන්සේ දේශනාකළ නෙක්‍ඛඑම අව්‍යාපාද – අවිහිංසා සංකල්ප ඉතා ගරුකොට සලකමින් තථාගතයන් වහන්සේගේ බුද්ධ වචනය විශ්වාස කරන අය දෙලොවින්ම සැනසීම උදාකර ගනිති. ඒ නිසා බුදුන්වහන්සේ පිළිබඳ අචල ශ‍්‍රද්ධාවක් අති කර ගෙන අපේ කායික හා මානසික සහනය උදාකර ගැනීම සියලු දෙනාගේ වගකීම හා යුතුකම වේ.

---

ලංකාවේ සීමාසහිත එක්සත් ප‍්‍රවෘත්ති පත‍්‍ර සමාගම

කතෘගෙන් ඉල්ලීමක්

හිතවත, මොහොතක් අසන්න. ලෝකයේ ජීවත්වන මිනිසුන් සංඛ්‍යාව කෙතරම් සුවිශාලද? එහෙත් ඒ සියලු දෙනා ගේ ජීවන තත්වය සලකා බැලීමේදී ඔවුනොවුන් ගතකරන ජීවිත විටෙක සැපදායක වේ. විටෙක ඉතා දුක්ඛිත වේ. එහෙත් මේ සියලු දෙනාම මිනිසුන්ය. කොටසක් සැප ජීවිත ගතකිරීමටත් කොටසක් දුක්ඛිත ජීවිත ගෙවීමටත් හේතුව කුමක්ද? මෙය දෙවියන් වහන්සේගේ කැමැත්තයැයි විටෙක ඔබ සිතනු ඇත. එහෙත් හිතවත, දෙවියන් වහන්සේ පිළිබ| අධික භක්තිය ඇත්තෝ දුගී ජීවිත ගත කිරීමටත් දෙවියන් වහන්සේ ප%%තික්ෂේප කරන්නන් සුඛ දායක ජීවිත ගතකිරීමටත් හේතුවකුමක්ද? එය යක්ෂය විසින් සිදුකරතියි ඔබ කියනු ඇත. හොoයි. එසේනම් දෙවියන් වහන්සේගේ ඇල්ම බැල්ම ඇත්තවුන්ටත් යක්ෂයා බලපෑම් කරයිනම් දෙවියන් වහන්සේට වඩා යක්ෂයා ප%%බල බවද පෙනෙන්නේ?

මිනිසා මවනලද්දේ දෙවියන් වහන්සේනම් අත් පා නැති, දෑස නොපෙනෙන, කන් නොඇසෙන එසේත් නැතිනම් විවිධාකාර රෝගයන්ට ගොදුරැ වූ පුද්ගලයන් මවන්නේ කමක් නිසාද?
“ ඒ අනිත් පුද්ගලයන්ට දැකගැනීමට යැ”යි වරක් කි%%ස්තියානි පූජකවරයෙකු රෑපවාහිනී නාලිකාවක කියනු මට ඇසිනි. එහෙත් හිතවත, ලෝකයෙහි ලෙඩක් දුකක් නැත්තෝ සොයාගැනීමට අපහසුය. සියල්ලන්ටම ලෙඩදුක් සිටින්නට ලැබෙන්නේ කාහට පෙනෙන්නද?

සහෘදය, ලෝකය යනු කිසිවෙකු මැව්වාවූ හෝ කිසිවෙකු පාලනය කරන්නක් නොවේ. එය සොභාදහමේ සාධක මත නිර්මාණය වී ස්වයංව පාලනයවන ස්ථානයකි. හො| හා නරක යන නීතිය මිස දෙවියන්ගේ නීතියක් කි%%යාත්මක නොවේ. ලෝකයේ ඇතිවීම හා නැතිවීම ඉක්මවාගිය කිසිදු ධර්මතාවයක් නැත.

ඔබ අදහන දහමට අනුව පව් සමාකල හැකියයි සිතමින් වැරදි කිරීම මොනතරම් පාපයක්ද? ඒ අනුව දසකඩ මාසයක් ගැබ්බර රකිමින් බිහිකල සිය මව පවා ඝාතනය කරමින් පව් සමාකල හැකිද? ඔබ ඔබේ දියුණුය වෙනුවෙන් හෝ වේවා පවුලේ හො දරැවන්ගේ දියුණුව වෙනුවෙන් හෝ වේවා යම් පවක් සිදුකලේද එය ඒ අයුරින්ම ඵලදෙනබව ඉර හ| මෙන් විශ්වාසය.

හිතවත, සත්‍ය දකින්න. සියල්ල දෙවියන්ට පවරමින් මිනිස් බුද්ධියට නිගාදීම නවතිමු. ඔබට අවශ්‍ය සැනසීමද, සතුටද, සමෘද්ධියද, දියුණුවද, නිරෝගී බවද, මරණින්මතු සුවදායක ජීවිතයද,......... මේ සියල්ල ලබාදීමට මා පොරොන්දු වෙමි. එන්න අනාථයන්ට පියෙකු වූ, අසරණයන්ට සරණක් වූ, මෝහය නම් අන්ධකාරයට ආලෝකයක් වූ, රහසින්වත් පව් නොකල ඒ මහාකාරැණිකයාණන් වහන්සේ ඔබ එනතුරා බලාසිටී. උන්වහන්සේ දෙසූ සියලු ධර්මස්කන්ධයන් දෙසුවේ ඔබ වෙනුවෙනි.

ඔබ ඒ උත්තරීතර දහම ප%%තික්ෂේප කිරීම හෝ භාරගැනීම ඔබට භාරය. මේ ආරාධනය එම දහම ඉගෙනීමටයි. එසේ බුදුදහම බොරැවක් යයි ඔප්පු කිරීම එය ඉගෙනගත්තවුන් දැන් එම දහම ලෝකය පුරා ප%%චාරය කරන්නන් බවට පත්වී හමාරය. ඒ ඔවුන්ට සත්‍යය වැටහීමයි. නිවැරදිව එම දහම ඉගෙනගෙන, එහි හරය තේරැම්ගන්න. එවිට ලෝක කුමක්දැයි ඔබට වැටහෙනු ඇත.

කතෘගෙන් ඉල්ලීමක්

හිතවත, මොහොතක් අසන්න. ලෝකයේ ජීවත්වන මිනිසුන් සංඛ්‍යාව කෙතරම් සුවිශාලද? එහෙත් ඒ සියලු දෙනා ගේ ජීවන තත්වය සලකා බැලීමේදී ඔවුනොවුන් ගතකරන ජීවිත විටෙක සැපදායක වේ. විටෙක ඉතා දුක්ඛිත වේ. එහෙත් මේ සියලු දෙනාම මිනිසුන්ය. කොටසක් සැප ජීවිත ගතකිරීමටත් කොටසක් දුක්ඛිත ජීවිත ගෙවීමටත් හේතුව කුමක්ද? මෙය දෙවියන් වහන්සේගේ කැමැත්තයැයි විටෙක ඔබ සිතනු ඇත. එහෙත් හිතවත, දෙවියන් වහන්සේ පිළිබ| අධික භක්තිය ඇත්තෝ දුගී ජීවිත ගත කිරීමටත් දෙවියන් වහන්සේ ප%%තික්ෂේප කරන්නන් සුඛ දායක ජීවිත ගතකිරීමටත් හේතුවකුමක්ද? එය යක්ෂය විසින් සිදුකරතියි ඔබ කියනු ඇත. හො|යි. එසේනම් දෙවියන් වහන්සේගේ ඇල්ම බැල්ම ඇත්තවුන්ටත් යක්ෂයා බලපෑම් කරයිනම් දෙවියන් වහන්සේට වඩා යක්ෂයා ප%%බල බවද පෙනෙන්නේ?

මිනිසා මවනලද්දේ දෙවියන් වහන්සේනම් අත් පා නැති, දෑස නොපෙනෙන, කන් නොඇසෙන එසේත් නැතිනම් විවිධාකාර රෝගයන්ට ගොදුරැ වූ පුද්ගලයන් මවන්නේ කමක් නිසාද?
“ ඒ අනිත් පුද්ගලයන්ට දැකගැනීමට යැ”යි වරක් කි%%ස්තියානි පූජකවරයෙකු රෑපවාහිනී නාලිකාවක කියනු මට ඇසිනි. එහෙත් හිතවත, ලෝකයෙහි ලෙඩක් දුකක් නැත්තෝ සොයාගැනීමට අපහසුය. සියල්ලන්ටම ලෙඩදුක් සිටින්නට ලැබෙන්නේ කාහට පෙනෙන්නද?

සහෘදය, ලෝකය යනු කිසිවෙකු මැව්වාවූ හෝ කිසිවෙකු පාලනය කරන්නක් නොවේ. එය සොභාදහමේ සාධක මත නිර්මාණය වී ස්වයංව පාලනයවන ස්ථානයකි. හො| හා නරක යන නීතිය මිස දෙවියන්ගේ නීතියක් කි%%යාත්මක නොවේ. ලෝකයේ ඇතිවීම හා නැතිවීම ඉක්මවාගිය කිසිදු ධර්මතාවයක් නැත.

ඔබ අදහන දහමට අනුව පව් සමාකල හැකියයි සිතමින් වැරදි කිරීම මොනතරම් පාපයක්ද? ඒ අනුව දසකඩ මාසයක් ගැබ්බර රකිමින් බිහිකල සිය මව පවා ඝාතනය කරමින් පව් සමාකල හැකිද? ඔබ ඔබේ දියුණුය වෙනුවෙන් හෝ වේවා පවුලේ හො දරැවන්ගේ දියුණුව වෙනුවෙන් හෝ වේවා යම් පවක් සිදුකලේද එය ඒ අයුරින්ම ඵලදෙනබව ඉර හ| මෙන් විශ්වාසය.

හිතවත, සත්‍ය දකින්න. සියල්ල දෙවියන්ට පවරමින් මිනිස් බුද්ධියට නිගාදීම නවතිමු. ඔබට අවශ්‍ය සැනසීමද, සතුටද, සමෘද්ධියද, දියුණුවද, නිරෝගී බවද, මරණින්මතු සුවදායක ජීවිතයද,......... මේ සියල්ල ලබාදීමට මා පොරොන්දු වෙමි. එන්න අනාථයන්ට පියෙකු වූ, අසරණයන්ට සරණක් වූ, මෝහය නම් අන්ධකාරයට ආලෝකයක් වූ, රහසින්වත් පව් නොකල ඒ මහාකාරැණිකයාණන් වහන්සේ ඔබ එනතුරා බලාසිටී. උන්වහන්සේ දෙසූ සියලු ධර්මස්කන්ධයන් දෙසුවේ ඔබ වෙනුවෙනි.

ඔබ ඒ උත්තරීතර දහම ප%%තික්ෂේප කිරීම හෝ භාරගැනීම ඔබට භාරය. මේ ආරාධනය එම දහම ඉගෙනීමටයි. එසේ බුදුදහම බොරැවක් යයි ඔප්පු කිරීම එය ඉගෙනගත්තවුන් දැන් එම දහම ලෝකය පුරා ප%%චාරය කරන්නන් බවට පත්වී හමාරය. ඒ ඔවුන්ට සත්‍යය වැටහීමයි. නිවැරදිව එම දහම ඉගෙනගෙන, එහි හරය තේරැම්ගන්න. එවිට ලෝක කුමක්දැයි ඔබට වැටහෙනු ඇත.